Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta "Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima", kroz posebno pripremljeni stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom 48 sedmica ove godine, prezentuje isto toliko nacionalnih spomenika sa područja Tuzlanskog kantona, koja ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
Stara džamija u Priluku, prirodno-graditeljska cjelina
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2013. godine proglasila je "Prirodno - graditeljsku cjelinu drvene džamije u selu Priluk kod Živinica" nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Nacionalni spomenik čine: drvena džamija, harem sa mezarjem i hrastova šuma koju čini 145 stabala hrasta lužnjaka.
Prirodno graditeljska cjelina nalazi se u hrastovoj šumi na oko 200 metara zračne udaljenosti od centra sela.
Priluk od kraja 15. stoljeća pripada nahiji Donja Tuzla Zvorničkog sandžaka i 1533. godine ima 28 kuća.
Značajnu starinu u neposrednoj okolini naselja Priluk, predstavlja mezarje udaljeno nekoliko kilometara od sela, u narodu poznato kao "šehidsko mezarje" i jedno drveno turbe.
U blizini naselja prolazila je trasa srednjevjekovnog puta koji je kroz srednji vijek i cijeli osmanski period spajao centralnu Bosnu i sjeveroistočnu Bosnu (okolinu Tuzle).
Stara džamija u Priluku je, prema očuvanom natpisu izgrađena 1148. hidžretske, odnosno 1735/1736. godine po gregorijanskom kalendaru. U tom natpisu se kao graditelji ove džamije navode šejhovi – Šejh Mustafa i Šejh Hasan.
Drvena džamija u Priluku, prema obliku osnove, pripada tipu drvenih džamija sa pravougaonom osnovom, a prema osnovi koncepta prostorne organizacije tipu drvenih džamija sa prednjim mahfilom. Džamija je prije ranije intervencije imala otvoreni vanjski trijem sa galerijom. Pokrivena je četverovodnim krovom kroz koji prolazi drvena munara. Prema konstruktivnom sistemu džamija pripada objektima sa skeletnim sistemom i ispunom od drvenih talpi.
Vanjske dimenzije džamije iznose oko 7,05 x 12,27 metara. Ulazni prostor – trijem (dimenzija oko 3,20 m x 6,85 m) izgrađen sa sjeverozapadne strane objekta i centralni molitveni prostor (vanjskih dimenzija oko 6,80 m x 8,50 m) čine jednu građevinsku cjelinu povezanu strmim četverovodnim krovom
Na jugoistočnom zidu džamije nalazi se mihrabska niša dekorirana na isti način kao i ulazna vrata. Mihrabska niša, u vodoravnom presjeku je šestougaona i ima završetak u vidu polukubeta.
Uz jugoistočni ugao džamije nalazi se drveni ćurs jednostavne izrade. Jugozapadno od mihraba je drveni mimber koji se datira u vrijeme gradnje džamije.
Konstrukcija zidova džamije je izvedena od hrastovih stubova, greda i talpi.
Uz staru drvenu džamiju u selu Priluk nalazi se aktivan mezaristan sa nekoliko stotina nišana, od kojih su desetine starijih koncentirani isključivo oko stare džamije. Ovi nišani su izrađeni od kamena pješčara i vremenom su potamnjeli. Najstariji datirani nišan je iz 1768. godine što pokazuje da je ukopavanje uz džamiju počelo odmah nakon njene izgradnje.
U mezarju je zastupljeno nekoliko je oblika muških nišana (turban u gužve, čatal turban i glat turban) dok su ženski nišani jednoobrazni (nišan sa ženskom kapom). U mezarju je evidentiran još jedan tip nišana. To su nišani sa derviškom kapom. U kasnijem periodu (19. i 20. st.) i ženski nišan preuzima ovaj oblik.
Česti motivi na nišanima su sablje, uklesana ili isklesana nišica, čomaga (buzdovan) i oblik koji najviše podsjeća na oblik kubure (pištolja). Neobično je to što se ovaj oblik često pojavljuje u paru.
U kompleksu harema džamije nalazi se i 145 stabala hrasta lužnjaka. Hrastovi u haremu džamije u Priliku imaju starost preko 100 godina. Njihova visina iznosi preko 40 metara. Ovi hrastovi pripadaju rodu Quercus. Ova grupacija hrasta predstavlja jedan od rijetkih preostalih rezervata koji je ostao sačuvan od bogatog šumskog kompleksa hrastove šume kakav je nekada postojao u dolini rijeke Spreče.
Usljed dotrajalosti lokalno stanovništvo je u nekoliko navrata izvršilo opravke na džamiji, tako da je 1927. godine izvršena zamjena dotrajalog krovnog pokrivača od drvene šindre crijepom, da bi sedamdesetih godina prošlog stoljeća u nekoliko navrata obnavljani pojedini segmenti džamije.
Stara džamija u Priluku je jedna od samo nekoliko očuvanih izvornih drvenih džamija Bosne i Hercegovine, izgrađenih u cjelosti od drveta. Zajedno sa haremom i starom hrastovom šumom, čini skladan i rijedak prirodno-historijski ambijent.
Dr. sc. Suadin Strašević, autor je knjige pod nazivom "Stara džamija u Priluku", koja je u izdavaštvu Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK objavljena 2014. godine.
Projekat "Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima", tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
